Yonca Eldener, Yedi Uyananlar kitabında kadına şiddeti sorguluyor. Yonca Eldener’in ilk romanı Göbeklitepe Muhafızı. Yazar, Göbeklitepe konusunda uzmanlık derecesinde bilgiye sahip. Göbeklitepe kazılarında kadına dair izlerin çıkmaması, Yonca Eldener’i son romanında bu konuda yolculuğa çıkarmış. Yonca Eldener, insanlık tarihini yeniden ele alınmasına neden olan bu tarihi merkezde kadına dair neredeyse hiç sembol çıkmaması üzerine son romanında merceğini bu meseleye çevirmiş.
Yonca Eldener’in son romanı Yedi Uyananlar, erkek şiddetinin sebepleri üzerinde düşünen, sonu sürprizlerle dolu bir tarihi macera.
10 bin yıl önce kadına bakış
İnsanlık tarihi hakkında bilinenleri derinden sarsan, yerleşik tarih anlayışını ve bilgilerini değiştiren ve dinler tarihini sorgulatan Göbeklitepe’nin inşaası Milat’tan önce 10 bin yılına dek uzanıyor.
Urfa sınırları içinde yer alan bu tarihi merkez, dünyanın en eski ve en büyük ibadet merkezi olarak biliniyor.
Bu omurga bilgilerden sonra Yonca Eldener, ortaya öyle bir soruyu bırakıyor ki, Göbeklitepe merkezinde insanlık tarihi açısından o soruya cevap bulmak şart oluyor.
Göbeklitepe Muhafızı romanı ile ilgili Sayım Çınar, Yonca Eledener ile sohbet etti.
Sıla’ya şiddet meselesi, Göbeklitepe ve Yedi Uyananlar
Göbeklitepe’de kadının adı yok. Göbeklitepe’de neden kadının adı yok?
Göbeklitepe Muhafızı ve Yedi Uyananlar kitabıyla ilgili daha önce kendisi ile söyleşi yapmıştık.
Ama bu kez tam da gündemde şarkıcı Sıla ile Ahmet Kural meselesi varken, Yonca Eldener’in sorusu daha da anlam kazanıyor.
Yedi Uyananlar, bu soru üzerinde derin derin düşünmemize neden oluyor.
Yonca Eldener, Yedi Uyananlar’da kadına şiddeti sorguluyor
Yedi Uyananlar’da Özgecan Aslan var
Sayım Çınar – Erkek şiddeti yine gündemimize girdi ve Sıla’nın Ahmet Kural’a açtığı dava gündeme bomba gibi düştü. Son romanınız Yedi Uyananlar’da Tarsus’ta katledilen Özgecan Aslan’dan da bahsediyorsunuz. Erkek şiddeti hakkında ne düşünüyorsunuz?
Yonca Elneder – Hayatımızda şiddet sıradanlaşacak kadar yoğun. Yedi Uyananlar, erkek şiddetinin kökenleri üzerine düşünerek yazdığım bir tarihi macera. Şiddet elbette çok boyutlu ve hepimizin bildiği kültürel ve psikolojik nedenleri var.
Ancak ben son romanım için pek gündeme gelmeyen genetik nedenleri de ayrıca araştırdım.
Bir gen var mesela, bu gene sahip bir erkeğin tecavüz suçu işleme olasılığı tam 44 kat artıyor. Yani kaderimiz genlerimizdir meselesi.
Gündeme gelmemesinin bir nedeni bu çalışmaların daha çok yeni olması. Bir diğeri de genetik faktörlerin işi iyice içinden çıkılmaz hale getirebilecek olması.
Şiddet uygulayan kişilerin genetik yapısı suça meyil teşkil ediyorsa ne yapacağız mesela? “Adamın doğası bu” demek suça gerekçe mi yaratacak, önlenmesi için bize yol mu gösterecek?
Göbeklitepe’de eşitlik nasıl bozuldu
Sayım Çınar – Okuyucu sizi Göbeklitepe Muhafızı ile tanıdı. Bu konuya nasıl yöneldiniz?
Yonca Eldener – Göbeklitepe’de de kadının adı yok! Şaka bir yana Göbeklitepe benim sorularımın çıkış noktası.
Burası tarihin sıfır noktası ise eşitlik nasıl bozuldu konusunu buradan daha güzel tartışacak yer olamaz benim için.
Bu açıdan bakınca Göbeklitepe toplumsal cinsiyet konusunu düşünmek için de eşsiz bir yer. Mesela neden Göbeklitepe’den sadece tek bir adet kadın tasviri çıktığını soruyorum.
Belki bazı heykelciklerin cinsiyeti tespit edilemediği için henüz kadın denemiyor ancak yine de onlarca parça çıktı kazılardan. Bunca kabartma, heykel, heykelcik ve taş parçanın üzerindeki bezemelerde dişi yok ise konuşmaya değmez mi?
Göbeklitepe kazılarında kadına dair bulunan tek iz
Kazılarda kadına dair çıkan tek parça
Sayım Çınar – Göbeklitepe’den kadına ait hiç sembol çıkmadı mı? Bu çok ilginç. Sizce neden?
Yonca Eldener – Belki ilerleyen dönemlerde çıkacak. Burada yok denen her şey yeni buluntularla değişiveriyor. Yine de burada şimdiye kadar kadına ait olduğu tespit edilen tek parça var.
Bir taş levhanın üzerine kazınmış, çömelir vaziyette bir kadın grafitisi… Doğum yaptığı düşünülüyor. Büyük olasılıkla bulunduğu Aslanlı yapının orijinal bir parçası değil ve oraya sonradan konmuş.
Kadın sembollerinin eksikliği Göbeklitepe’nin merhum kazı başkanı arkeolog Klaus Schmidt’in de dikkatini çekmişti. Kitabında Göbeklitepe’nin ölü gömme alanı olabileceği üzerinde durmuştu ve belki ölüm kadınla sembolize edilmiyor diye düşünmüştü. Tabii Göbeklitepe’nin ölü gömme alanı olduğu savını destekleyecek bulgu yok.
O zaman neden Göbeklitepe’de kadının adı yok? Elinde sadece çakıl taşıyla altı tonluk dikilitaşları dikecek kadar önemli bir yer inşa et ve kadına dair bir iz koyma.
Bu toplum bize bu hareketiyle ne söyler? Bu taş çağında kadınların toplumda önemli bir rol oynamadığı anlamına gelmez. Latmos gibi Batı Anadolu’da bu çağdaki kaya resimlerinde kadın betimleri var.
Ancak Göbeklitepe’de kadına dair iz olmaması bir yorumlamamız gereken bir anlam içerir. Henüz araştırmaların çok başında olunduğu için bu konu bir kenarda duruyor. Ama sıra bu soruya gelecek diye düşünüyorum.
Tanrıça, kadın demek değildir
Sayım Çınar – Sorun bu kadar eski mi yani? Daha taş çağında erkek egemen bir topluluk mu vardı?
Yonca Eldener – Bunun cevabını bilmiyorum. Ama bu sorulması gereken bir soru. Biliyorsun Çatalhöyük’te bulunan ve Ana Tanrıça olduğu düşünülen kadın heykelcikler dünya çapında ünlü.
Hele Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki oturur vaziyette iri göğüslü meşhur Tanrıçayı hepimiz tanıyoruz. Feministler buraya gelip Ana Tanrıça’nın hüküm sürdüğü Altın Çağı anıyorlar ve kutluyorlardı.
Şimdilerle bu iri göğüslü kadın heykellerin sadece yaşı ilerlemiş kadın figürleri olabileceği konuşuluyor. Çatalhöyük’teki Ana Tanrıça denilen heykelciklerin Tanrıça olduğu varsayımı biraz temelsizdi belki.
Tabii Zeus tipi hakim bir Ana Tanrıça’ya inanıldığı bir dönem var.
Anadolu’da MÖ 1000’lerde Friglerin Ana Tanrıça’sı Matar – ki sonra Kibele olacak- bir Ana Tanrıçaydı.
Ancak Tanrıça kadın demek değil ve Tanrıçaya tapanların olması onların anaerkil bir toplum olduğunu göstermiyor.
Ve soyun anneden geçtiği toplumlarda kadınların yönetimde bulunmadığı örnekler bulunuyor. Belki eşitliğe ve cinsiyet rollerini anlamaya çalıştığımız bakış doğru değil.
Her ne olursa olsun eşitsizliğe olan isyanımız büyük. Bir dönem kadının çağı olmalı fikrine inanmak ihtiyacındayız çünkü adaletsizlik çok ciddi boyutta ve ne yazık ki evrensel.
Yonca Eldener, Göbeklitepe’da kadının adı yok. Neden? diye soruyor.
Erkek şiddetine dair kitaplar
Sayım Çınar – Yedi Uyananlar’da Tarsus tarihine ve burada doğmuş antik bir gizem dini olan Mitra’ya nöroloji, psikoloji ve mitolojiye dair ciddi bilgiler yer alıyor kitapta…
Erkek şiddetini bu çerçevede nasıl ele aldınız? Bu kitabı yazarken ciddi derecede kitap da okumuşsunuzdur. Erkek şiddeti konusunda sizi en çok hangi kitaplar etkiledi, bu romanı yazarken?
Yonca Eldener – “Ana Tanrıça’nın İzinde, Anadolu Kybele Kültü” adlı kitaba bayıldım. Gerçekten de Ana Tanrıçaya tapılan bir dönem var mıydı, yoksa böyle bir dönemin özlemi üzerine hikayeler mi uyduruyoruz konusunu bilimsel bir bakışla inceliyor.
Ve “The Essential Difference” ile “Kadın Beyni” kitaplarına bayıldım. Empati ve eril-dişi beyin üzerine yazılmış çok güzel kitaplar.
Erkek şiddetini nasıl ele aldığıma gelince, şiddetin psikolojik, kültürel ve biyolojik kökenlerini Mitra dinine ait bir boğa öldürme sahnesi çerçevesinde işledim.
Bu kadar anlatmakla yetinelim ve kitabın sürprizlerini bozmayalım.
Yonca Eldener, Yedi Uyananlar adlı romanında kadim bir yolculuktan günümüze kadına şiddeti ele alıyor
Elmanın öbür yarısı yok sayılamaz
Sayım Çınar – Halen kadına şiddet ve kadın cinayetleri en üst noktada devam ediyor… Sizce dünya bu konuda daha iyiye mi yoksa kötüye mi gidecek?
Yonca Eldener – Son dönemde Hollywood filmlerinde baş rollerde kadınlar ve zenciler görüyoruz. Bu ihtiyaca cevap mıdır, ihtiyaç yaratmak mıdır orasını biz bilemeyiz.
Sinema endüstrisi bizlere toplumsal doğrular empoze ediyor ve şu an ötekileştirilenlerin sesinin daha çok duyurulacağı bir dönem geliyor gibi.
Bu yüzden kadının sesini daha çok duyacağımız bir döneme girdiğimizi hissediyorum. Zaten de böyle gidemez öyle değil mi? Bir elmanın diğer yarısı daha ne kadar yok sayılabilir ki.
Etiketler:
Yonca Eldener 